Sudijska nadoknada
O zgusnutim kalendarima najboljih svjetskih fudbalera posljednjih godina znamo manje-više sve. Prava na TV prijenose su već odavno postala vrlo značajan izvor finansiranja najljepše igre, a kad se najveće sportske TV kuće već izvaljuju tolike cifre za dovođenje Premiershipa, Primere, Serie A, Bundeslige, Ligue 1… u domove širom planete – red je i da određuju raspored/satnice utakmica u tim i ostalim najgledanijim fudbalskim takmičenjima. U bjesomučnoj i beskrajnoj utrci za zaradom preko tuđih nogu i leđa, čelnici fudbalskih organizacija ne prezaju od proširenja postojećih, te uvođenja novih natjecanja koja vrijeme za odmor i pristojan oporavak igrača množe sa nulom, pa se nerijetko čini da se najbolji svjetski nogometaši, htjeli to oni ili ne, pretvaraju u mašine. Humanoide u koje je, po alavim gazdama, “dovoljno nasuti malo goriva i ulja, pa će tako podmazani da gargaju dan i noć. Trče, skaču, uklizavaju. Brane i zabijaju. Od debija do fudbalske penzije. Ko može – bujrum, ko ne može – sikter! Ima i drugih zanimanja. Pa jel’?”
Nema mjesta za revije
Druga strana te medalje, naravno, govori o astronomskim platama koje pominjanu kremu najboljih svjetskih fudbalera čine milijarderima, pa se nad sudbinama najvećih zvijezda na fudbalskom nebu i nema baš previše prostora (a ni prava) lamentirati, niti kukati. Fudbalskoj TV publici bi, pak, trebalo biti najvažnije da kvalitet onoga što u velikoj i šarolikoj ponudi kroz svoje prijemnike dobija bude na nivou i u skladu sa novčanim iznosom koji iz kućnog budžeta odvaja svakog mjeseca kako bi uživala najboljoj svjetskoj ‘dbali. Ono što joj posljednjih decenija, posebno onoj starijoj (50+) generaciji, možda malo nedostaje jesu revijalni mečevi u kojima se u jednoj utakmici, na istom terenu i podijeljeni u dvije ekipe nađu svi, ili barem većina najboljih među najboljim. Bude, istina, tih veteranskih okupljanja tipa Zidaneovih 11 vs Ronaldinhovih 11 ili Legende Liverpoola protiv Legendi Bayerna, Barcelone, Reala… ali za seniorske mečeve u kojima bi, na primjer, snage odmjerile aktuelne reprezentacije Evrope i Južne Amerike, Brazila i “ostatka svijeta” ili nešto u tom stilu, vremena niti termina jednostavno nema. U drugoj polovini prošlog stoljeća se želje, vremena, volje i prostora za takve revije ipak nalazilo, pa su se takve fudbalske poslastice relativno redovno održavale i krajem 1970-tih.
Za 28. decembar 1979. godine je tako, u vrijeme božićno-novogodišnjih praznika i zimske fudbalske pauze u većini tad najjačih evropskih liga, na dortmundskom Westfalenu bila zakazana revijalna utakmica domaće Bosussije i “Human Stars” ekipe, svojevrsne i neoficijelne reprezentacije Evrope u kojoj su se našla neka od najvećih fudbalskih imena tog vremena. Sav prihod od prodatih ulaznica išao je, pod pokroviteljstvom UNICEF-a, u dobrotvorne svrhe, a gledaoci širom planete dobili poklon u vidu TV prijenosa u kojem će, po prvi put u životu svih aktera, ali i kibicera, u istom dresu i na jednoj strani moći vidjeti Beckenbauera, Krola, Blokhinea, Keegana, Cruyffa. To što se među 14 probranih fudbalskih vedeta za ovu priliku našlo mjesta i za Dragana Pantelića, Vladimira Petrovića i Safeta Sušića učinilo je i da se u ovim krajevima nogometne planete TV prijenos iz Dortmunda tog petka iščekuje sa posebnim zanimanjem i uzbuđenjem.
Panta, Pižon i Pape u Dortmundu
Raspravu “Ko je bolji, Pape ili Pižon?” sam tih godina svog ranog tinejdžerstva, sticajem već davno opisanih okolnosti, sa svojim komšijama i drugovima iz kvarta vodio previše puta i nije mi bilo svejedno kad je Safet Sušić te 1979. i zvanično proglašen najboljim fudbalerom tadašnje Jugoslavije. Trebala je Zvezdašima iz kvarta, nakon svih onih Papetovih hattrickova protiv Rumunije, Italije i Argentine, te prvog mjesta FK Sarajeva na tabeli Prve lige SFRJ nakon jesenje polusezone 1979/80. i pismena, savezna potvrda da je Sušić najbolji domaći igrač. Tad su je i dobili, pa bili prisiljeni da konačno malo “začepe” i ostave me na miru. Ipak, to što je i njihov Pižon tad dobio poziv u “tim snova” iskoristili su da me, kao, lože u stilu “Vidjet ćemo ko će biti bolji”. Iako smo svi mi koji smo imali sreću da kao djeca (i uživo, a i na TV-u) uživamo u potezima ove dvojice fenomenalnih igrača bili uvjereni da Sušić i Petrović zaslužuju poziv u evropsku fudbalsku kremu, bilo je malo nejasno otkud Dragan Pantelić na golu? Do današnjih dana nerazjašnjena je misterija što se krije u desnom gornjem uglu naslovne fotografije ove fudbalske priče: “Selector B. Perovanović”?!
“Humane zvijezde” su za ovu priliku, ustvari, bile zamišljene kao neslužbena reprezentacija svijeta. U timu je trebao biti i Brazilac Francisco Marinho, saigrač “Kaisera” Franza u tadašnjim New York Cosmosima, ali je i on, baš kao i prije meča najavljivani Neeskens i Platini, preskočio ovu fudbalsku gala noć. Problemi sa kamenom u bubregu spriječili su da svoje mjesto u odbrani izabranog tima zauzme stoper marsejskog Olimpica i francuske reprezentacije Marius Trésor. No, imena Pantelića (Radnički Niš, Jugoslavija), Kaltza (HSV, Z. Njemačka), Pezzeya (Eintracht Frankfurt, Austrija), Krola (Ajax, Holandija), Botterona (FC Zürich, Švicarska), H. Müllera (Stuttgart, Z. Njemačka), Blokhina (Dynamo Kyiv, SSSR), Keegana (HSV, Engleska), Cruyffa (L.A. Aztecs), uz pominjane Sušića (FK Sarajevo, Jugoslavija) i Beckenbauera (N.Y. Cosmos) na terenu, te V. Petrovića (Crvena zvezda, Jugoslavija), Panenku (Bohemians, Čehoslovačka) i Sixa (Olympique de Marseille, Francuska) na klupi su za ovu, posebnu i svečanu priliku, bila sasvim dovoljna.
Sreća na Westfalenu
Tih 30-40 hiljada sretnika na Westfalenu je, tako, imalo priliku uživo vidjeti dva velika rivala, Beckenbauera i Cruyffa, kako u svojim već poodmaklim igračkim godinama po prvi put igraju za isti tim i džentlmenski, kapitensku traku međusobno dijele na po poluvrijeme svakom. Da se u toj sreći sjete i kako je “Leteći Holandez” na tom istom terenu, nekih pet i po godina ranije, briljirao u dresu “Lala” i preko Brazila svoju reprezentaciju doveo do finala SP 1974. Finala koje će mu baš Kaiser sa svojim “Elfom” u Minhenu četiri dana kasnije zagorčati, pa Zlatnu boginju, praktično, oteti iz ruku. Vidjeti Olega Bokhina, legendu ukrajinskog i SSSR fudbala, Zlatnu loptu iz 1975. Kevina Mighty Mouse Keegana koji se nakon slavnih dana u Liverpoolu skrasio u Hamburgu, pa sa lokalnim HSV-om spremao pokoriti fudbalsku Evropu. Vidjeti sve te asove na jednom mjestu i u jednoj ekipi, bilo je zaista pravo, nepatvoreno zadovoljstvo, a to što su među njima bili i naši Pape, Pižon i Panta učinilo je tu fudbalsku poslasticu i nama balavim i bezbrižnim ispred vlastitih TV ekrana još ukusnijom.
Riječ-dvije i o protivniku/domaćinu “Humanih zvijezda” od te večeri. “Die Schwarzgelben” tih godina nisu bili u samom vrhu Bundeslige, no snaga tog takmičenja u evropskim okvirima i nije baš uporediva sa ovom današnjom. Pominjani HSV će tako, u Kupu evropskih šampiona 1979/80. otići do kraja i tek u madridskom finalu biti zaustavljen od Nottingham Foresta. Poseban će se presedan u istoj sezoni desiti u polufinalu Kupa UEFA gdje će sva četiri polufinalista doći iz tadašnje SR Njemačke (Stuttgart, Borussia Mönchengladbach, Bayern i Eintracht Frankfurt). Njemačka reprezentacija će u junu 1980. u Italiji u svoje vitrine vratiti titulu prvaka Evrope (osvojenu 1972, pa Panenkinom penalu zahvaljući izgubljenu 1976.), tako da su to godine njemačke dominacije evropskim fudbalom kojoj su se, bar na klupskom planu, jedino mogli suprostaviti Englezi. A oni su se te večeri, dva dana nakon “Boxing daya” u kojem su odigrali 22. spremali za 23. kolo svoje First Division što je na rasporedu bilo već sutra, 29. decembra 1979. Užburbani, “ludački” raspored odigravnja utakmica oko Nove godine u fudbalskoj je kolijevci i njenom najjačem takmičenju na snazi bio i u ta vremena. Zato u Dortmundu te večeri, osim HSV-ovog Keegana, na travnjaku nije moglo biti Britanaca.
Respektabilna Borussia
Stoga ni ta, na polusezoni 1979/80. na visoko četvrto mjesto Bundeslige plasirana Borussia Dortmund, pod trenerskom palicom Ude Latteka nije bila mačiji kašalj i mada je meč protiv “reprezentacije Evrope” bio prijateljsko-humanitarno-revijalnog karaktera u kojem konačan rezultat “nije važan”, šanse za konačnu pobjedu su se uoči duela, posebno zbog uigranosti domaćina, a neuigranosti gosta, davale objema ekipama.
Tako je, otprilike i bilo nakon odigranih 90+ minuta. U prvom poluvremenu je bilo šansi, ali ne i golova, da bi bravu na Borussijinom golu u 58. minuti i na asistenciju Botterona otključao niko drugi do Safet Sušić. Na preživjelom snimku highlightsa još uvijek se lijepo može uočiti da je našem Prsanu posebno stalo da mu na postignutom golu čestita i veliki Johan, kapiten “Humanih zvijezda” u drugom poluvremenu. Desetak minuta kasnije na Keeganovu asistenciju se u listu strijelaca upisuje i Vladimir Petrović koji je priliku za igru dobio u drugom poluvremenu (Pape na crvenom dresu nosio osmicu, a Pižon dvanaestku). Ipak, domaćin se u finišu utakmice budi, ubacuje u brzinu više pa preko Wolfganga Vögea (dva puta) i Paula Holza u posljednjih 12 minuta preokreće rezultat i na kraju slavi sa 3:2.
Human Stars forever
Komentari u našim krajevima nakon ove fudbalske revije su uglavnom plesali između istine i šale. “‘Humane zvijezde’ ne bi ni postojale bez Jugoslovena. Sušić i Petrović dali oba, Pantelić primio sva tri gola za reprezentaciju Evrope” bile su, uglavnom, reakcije navijačkog puka koji je ovdje, oduvijek i zauvijek, bio i ostao sklon hiperboli i samohvali. Na mom, lokalnom planu i u najbližem okruženju već su se sutra nastavila Pape-Pižon prepucavanja: “Papetov je gol prvi i bitniji. Pape u prvoj postavi, Pižon se suši na klupi, halo?!” bili su, uglavnom, moji odgovori na “ganaška” podbadanja da je Pižonov gol za 0:2, ipak, “ljepši od Papetovog”.
Bilo kako bilo, i danas, više od 43 godine kasnije, fudbalska priča iz te prednovogodišnje, dortmundske noći vrijedna je sjećanja, ne samo za fudbalske sladokusce, nego i za same aktere među kojima je, nažalost, solidan broj onih koji više nisu među živima. Iako u opisanom meču nije ostvario pobjedu, niti osvojio nekakav trofej, Papetov je nastup u timu probranih evropskih fudbalskih zvijezda te večeri još dugo nakon istog, barem na našem lokalnom, “pitarskom” nivou poimanja fudbala, smatran za svojevrsni vrhunac karijere ovog fudbalskog virtuoza.
I premda će neke od najboljih Sušićevih partija u dresovima FK Sarajeva, PSG-a i reprezentacije Jugoslavije tek da uslijede, “Pape i Humane zvijezde” ostat će poseban pojam za sebe. Toliki da je i jedna lokalna, malonogometna ekipa sastavljena od posebnih FIS-ovskih “mahalaca”, na jednom internom turniru u ovom hramu sarajevskog sporta krajem 80-ih, nosila to ime. No, to je već neka druga, stara i posebna fudbalska i životna priča.