Prije godinu, 6. januara 2021, rulja od nekih hiljadu ljudi nagrnula je na Kapitol, sjedište američkog Kongresa u Washingtonu, u trenutku dok su kongresmeni i senatori ovjeravali rezultate predsjedničkih izbora održanih u novembru 2020, koji su donijeli poraz Donaldu Trumpu.
Na podstrek gubitnika ubijeđenog da su mu “ukrali” drugi mandat u Bijeloj kući kroz “lažirane izbore”, izgrednici, među kojima je bilo i naoružanih eksplozivom, ostavili su pustoš iza sebe, a slike onog što je bez oklijevanja opisano kao pokušaj državnog udara istog trena su obišle svijet. Napad se završio s petoro mrtvih, uključujući Trumpovu sljedbenicu koju je ubio policajac dok je pokušavala s grupom ustanika provaliti u prostoriju odakle su parlamentarci evakuisani u zadnji čas.
Kao u slučaju prosvjeda “Unite the Right” u Charlottesvilleu u augustu 2017, kad se terorist zadojen bjelačkim suprematizmom zabio automobilom u gomilu, ubio jednu zagovornicu antirasizma i ozlijedio dvadeset ljudi, uloga koju, kao katalizatori nasilja, imaju “alternativne” društvene mreže omiljene među ekstremnim desničarima, poput Gaba i Parlera, često se ističe kako bi se našlo opravdanje da još više cenzurišemo govor mržnje i, u širem smislu, izljeve fanatizma u digitalnom svijetu.
Međutim, ako se te mjere na prvi pogled mogu učiniti smislenim, studija objavljena sredinom decembra iznova dokazuje koliko su kontraproduktivne: cenzura neće obuzdati ekstremiste. Naprotiv, to ih potiče da obrazuju još zbijenije zajednice, moralno homogene, koje će se, pošto ne nailaze ni na kakvo proturječenje niti na bilo kakvu društvenu kontrolu, učahuriti i skliznuti u najgorem pravcu.
Jednoumlje izaziva nasilje
Objavljen u časopisu Social Psychological and Personality Science, ovaj rad, koji potpisuju istraživači iz oblasti psihologije, informatike i neuroznanosti s Univerziteta Južne Kalifornije, na čelu sa socijalnim psihologom Mohammedom Atarijem, zasniva se prvenstveno na analizi desetina miliona poruka objavljenih na mreži Gab – ozloglašenoj, između ostalog, i po tome što je na njoj imao svoj profil Robert Bowers prije nego što je 2018. otvorio vatru u singagogi u Pittsburghu počinivši najveći masakr nad Jevrejima u istoriji Sjedinjenih Država.
U članku koji su napisali Atari i njegove kolege takođe je analizirano više od 900.000 poruka s jednog foruma incelâ [engl. involuntary celibate, nedobrovoljni celibat – prim. prev.], muškaraca nošenih ideologijom isključenja iz seksualnog tržišta i jedinstvom u mizoginiji, čemu se takođe može pripisati više smrtonosnih napada od sredine 2010-ih. Predstavljajući uzorak od 34.165 korisnika interneta, ta druga analiza potvrđuje pogibeljne učinke “moralne konvergencije” koja se ispoljava u “eho-komorama”, gdje se okupljaju otpadnici s dominantnih platformi i gdje plemenske pristranosti i mentalitet opsadnog stanja izmiču kontroli.
Studija zaključuje da, što veća jednoglasnost vlada među mišljenjima unutar grupe, to će se lakše njeni članovi okrenuti nasilju protiv onih koje smatraju “strancima”. Zašto? Kako to pojašnjava drugi, eksperimentalniji dio teksta, zato što predodžba o moralnoj homogenosti teži tome da kod ljudi pokrene duboko ukorijenjen osjećaj jedinstva s njihovom grupom. Što ih zatim može nagnati da sve rizikuju za nju, pa i da radikalizuju vlastite izjave, ponašanje i da se nasilno obračunaju s “protivnicima” kako bi ojačali, zaštitili i sačuvali svoju “zajednicu”.